Kaszel

Często go ignorujemy, choć bywa objawem poważnych chorób, a nieleczony prowadzi do powikłań. Jak rozpoznać rodzaj kaszlu? Jak sobie z nim poradzić domowymi sposobami, a kiedy lepiej udać się do lekarza?

Czym jest kaszel?

Kaszel to odruch obronny organizmu, którego zadaniem jest oczyszczenie dróg oddechowych. Następuje wskutek podrażnienia receptorów czuciowych, nagromadzonych głównie w krtani, tchawicy i miejscach rozwidlenia oskrzeli. W mniejszych ilościach receptory te znajdują się również w:

• drogach oddechowych,
• przeponie,
• osierdziu,
• otrzewnej ściennej,
• żołądku,
• przewodzie słuchowym,
• błonie bębenkowej.

Przyczyny kaszlu i jego rodzaje

Kaszel powstaje wskutek działania zewnętrznych lub wewnętrznych bodźców mechanicznych (np. nadmiaru wydzieliny śluzowej w drogach oddechowych, obecności w nich ciała obcego) lub bodźców chemicznych (np. nikotyny, dymu papierosowego, spalin samochodowych, oparów przemysłowych, roztworu soli kuchennej). Jego przyczyną może być również przyjmowanie niektórych leków, np. na obniżenie ciśnienia.

Ze względu na czas trwania kaszlu dzielimy go na:

• ostry (trwający do 3 tygodni),
• podostry (3–8 tygodni),
• przewlekły (utrzymujący się powyżej 8 tygodni).

Ostry kaszel najczęściej wiąże się z infekcjami górnych i dolnych dróg oddechowych. Jeśli układ odpornościowy chorego działa prawidłowo, tego typu odruch nie wymaga pogłębionej diagnostyki. Przyczyny ostrego kaszlu mogą być inne – obecność ciała obcego w drogach oddechowych, choroby układu krążenia, astma, zatorowość płucna, a także kontakt z drażniącymi płynami lub gazami. Kaszel podostry jest najczęściej skutkiem nadwrażliwości oskrzeli po przebytej chorobie, natomiast przyczynami kaszlu przewlekłego są zazwyczaj: astma, refluks żołądkowo-przełykowy oraz zespół kaszlu związanego z górnymi drogami oddechowymi.

Kaszel dzielimy również ze względu na jego charakter na nieproduktywny (suchy) i produktywny (mokry), a także ze względu na pochodzenie: kaszel pochodzenia płucnego, pozapłucnego i centralnego (kaszel na tle nerwowym).

Diagnostyka

Gdy przyczyna kaszlu nie jest jasna (np. przeziębienie) lub towarzyszą mu dodatkowe objawy, takie jak duszność, krwawienie, ból, zaburzenie toru oddychania, sinica czy nietypowe objawy słuchowe, wówczas należy wdrożyć diagnostykę kaszlu, wymagającą współpracy pneumonologa, alergologa, laryngologa, gastrologa, a często również innych specjalistów (źródło: www.esculap.com).

Przewlekły kaszel, utrzymujący się powyżej 6 tygodni, jest wskazaniem do przeprowadzenia wywiadu i badań fizykalnych. Wywiad pozwala ocenić czynniki ryzyka: palenie tytoniu, przyjmowanie leków, przebyte choroby i ekspozycję na szkodliwe czynniki środowiska. Celem badań fizykalnych jest ocena wydolności oddechowej oraz stanu poszczególnych składowych górnych i dolnych dróg oddechowych. Analiza wyników wywiadu i badań fizykalnych w wielu przypadkach pozwala ustalić wstępną diagnozę, szczególnie w przypadku kaszlu ostrego. Przy występowaniu kaszlu przewlekłego należy wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej tylno-przednie i boczne. W wielu przypadkach konieczna jest spirometria.

Długotrwały kaszel może stać się przyczyną powikłań, takich jak bóle mięśni, nudności, refluks żołądkowo-przełykowy, nietrzymanie moczu. Ponieważ może on być przyczyną wielu groźnych chorób: raka płuc, zatorowości płucnej czy zwłóknienia płuc, powinien zostać koniecznie zdiagnozowany przez lekarza (źródło: pulmonologia.mp.pl).

Sposoby na kaszel

Leczenie kaszlu jest uzależnione od jego rozpoznania. Suchy kaszel występuje najczęściej na początku infekcji. Może on być też wywołany przez przyczyny nieinfekcyjne, np.:

• niewirusowe zapalenie gardła,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie płuc,
• astmę,
• substancje drażniące.

Korzystamy wówczas z syropów przeciwkaszlowych, które zahamują odruch kasłania. Mokry (produktywny) kaszel towarzyszący infekcji dróg oddechowych wymaga podawania środków wykrztuśnych, których zadaniem jest rozrzedzenie wydzieliny, by w dalszej kolejności usunąć ją na zewnątrz (źródło: forumszczepien.esculap.com). Należy przy tym pamiętać, że syropów o takim działaniu nie można aplikować tuż przed snem.

Decyzję o sposobie terapii kaszlu, który nie jest przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych, podejmuje lekarz na podstawie zidentyfikowania objawów i po postawieniu diagnozy. Leczenie kaszlu psychogennego (idiopatycznego), tj. mającego podłoże psychiczne, polega na poddaniu pacjenta psychoterapii, czasem połączonej z przyjmowaniem środków farmakologicznych, np. leków antydepresyjnych czy przeciwlękowych.

Domowe sposoby na kaszel polegają na stosowaniu tradycyjnych ziół wspomagających funkcjonowanie układu oddechowego i odpornościowego oraz korzystnie oddziałujących na gardło, krtań i struny głosowe. Wśród ziół możemy wyróżnić m.in.:

• kwiat bzu czarnego, który stymuluje czynności układu odpornościowego oraz przynosi ulgę w przypadku podrażnienia górnych dróg oddechowych,
• miętę pieprzową korzystnie oddziałującą na gardło, krtań i struny głosowe,
• ziele werbeny zwiększające fizjologiczną odporność organizmu oraz korzystnie oddziałujące na gardło, krtań i struny głosowe,
• kwiat dziewanny, który wspiera naturalną odporność, korzystnie wpływa na gardło i proces oddychania,
• ziele tymianku, które wspomaga wydzielanie śluzu w górnych drogach oddechowych oraz działa korzystnie na układ immunologiczny,
• liść Andrographis paniculata pomagający w łagodzeniu problemów z oddychaniem, stymulujący czynności układu odpornościowego,
• korzeń pierwiosnka lekarskiego wspomagający górne drogi oddechowe oraz odkrztuszanie wydzieliny oskrzelowej,
• ziele szczawiu działające przeciwzapalnie,
• korzeń goryczki, który wzmacnia organizm.

Jak uniknąć kaszlu?

Jako że kaszel ma różne przyczyny, nie zawsze można go uniknąć. Trzeba jednak zadbać o to, by ograniczyć kontakt z czynnikami, które go wywołują. Zdrowy styl życia, polegający na częstym przebywaniu na świeżym powietrzu i unikaniu sytuacji stresujących, wyeliminowanie ze swego otoczenia dymu papierosowego i tytoniu, częste wietrzenie pomieszczeń, a także regularny sen wpływają zdecydowanie pozytywnie na nasz stan zdrowia i samopoczucie. Dieta bogata w witaminę C i cynk, który usprawnia jej wchłanianie, zmniejszy natomiast prawdopodobieństwo infekcji przeziębieniowej.

Nie istnieje jeden rodzaj kaszlu, w związku z czym nie ma też jednej skutecznej metody jego leczenia. Przy najmniejszej wątpliwości co do podłoża tej dolegliwości warto skonsultować się z lekarzem, zanim przystąpimy do terapii.