Czym jest przeziębienie?

Przeziębienie i grypa często bywają przez chorych lekceważone. Niekiedy pacjenci mylą objawy tych chorób, co nie sprzyja podejmowaniu przez nich odpowiedniego leczenia i prowadzi do powikłań. Jak zatem rozpoznać przeziębienie?

Definicja przeziębienia i objawy

Przeziębienie to zapalenie błony śluzowej przewodów nosowych, gardła i krtani. Jego przyczyną są różnego rodzaju wirusy oddechowe, znakomicie czujące się w temperaturze 33-34°C – dokładnie takiej, jaka panuje w nosie. To popularne zakażenie górnych dróg oddechowych jest szczególnie często mylone z dużo groźniejszą grypą. Choroby te są błędnie rozpoznawane przez wielu Polaków, wobec tego czym różni się grypa od przeziębienia?

Najprostszym sposobem na określenie, z którą z tych dwóch dolegliwości mamy do czynienia, jest zwrócenie uwagi na tempo rozwoju i stopień nasilenia objawów. W przypadku przeziębienia początek jest łagodny, a symptomy choroby stopniowo narastają – dają znać o sobie:

• katar,
• kaszel,
• kichanie,
• niedrożność dróg oddechowych,
• lekkie bóle głowy,
• niewielka gorączka.

Mogą również wystąpić bóle kostno-stawowe. Chory na grypę odczuwa natomiast nagłe pogorszenie się samopoczucia, gorączka jest wysoka i pojawia się już w ciągu 24 godzin od chwili wystąpienia pierwszych objawów. W dodatku temperatura ciała często przekracza 38°C, co nie jest częste w przypadku przeziębienia.

W czasie grypy rzadko zdarza się katar, a znacznie częściej można zaobserwować suchy, męczący kaszel. Przy przeziębieniu jest on zazwyczaj wilgotny, odczuwa się też niezbyt nasilone bóle głowy i mięśni oraz dyskomfort w klatce piersiowej. Chory może odczuwać pogorszenie nastroju i osłabienie, ale niewielu pacjentów opisuje swój stan jako wyczerpanie.

Warto jednak mieć świadomość tego, że przeziębieniu również mogą towarzyszyć objawy zbliżone do grypy, które pojawią się po kilku dniach w wyniku powikłań. Możliwa jest wówczas zarówno wysoka gorączka, jak i silne bóle kostno-stawowe czy znaczne pogorszenie samopoczucia. 

Przyczyny przeziębienia

Większość dorosłych ludzi przechodzi przeziębienie nawet kilka razy w roku. To, jak często chorujemy, zależy m.in. od wieku – dzieci są znacznie bardziej podatne od dorosłych. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się również osoby starsze.

Do zakażenia górnych dróg oddechowych najczęściej dochodzi w chłodniejszych miesiącach. Obniżona temperatura osłabia odpowiedź immunologiczną na wirusy, a więc odporność organizmu spada. Wówczas jesteśmy bardziej narażeni na rinowirusy, które wywołują nieżyt błony śluzowej nosa, gardła i krtani. Stosunkowo niska temperatura, jaka panuje w przegrodach nosowych, szczególnie sprzyja rozwojowi szkodliwych szczepów tego wirusa. Komórki układu odpornościowego mnożą się szybciej w miejscach, w których temperatura jest wyższa, choćby w środowisku płuc. Niższa temperatura w nosie sprawia, że rinowirusy mogą rozprzestrzeniać się w nim bardziej swobodnie.

Największy wzrost liczby zachorowań na przeziębienie przypada na jesień oraz okres przejściowy pomiędzy zimą a wiosną. Infekcja roznosi się szczególnie szybko w zbiorowiskach ludzkich, takich jak szkoły, uczelnie czy zakłady pracy, w rodzinach, zaś jej ogniskiem bywa niekiedy jedna osoba.

Przyczyną choroby jest zawsze zakażenie wirusowe, do którego dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z chorym. Czasem błędnie odróżnia się przeziębienie wirusowe od przeziębienia bakteryjnego – jednak zakażenie bakteryjne nie może być przyczyną przeziębienia, natomiast może pojawić się nadkażenie bakteryjne po zakażeniu wirusem.

Jak długo trwa przeziębienie i kiedy iść do lekarza?

Ile trwa przeziębienie? Ogólne symptomy trwają przez około 7 dni, a najbardziej nasilone objawy utrzymują się zwykle przez 2-3 dni. Niektóre dolegliwości mogą być odczuwane przez chorych dłużej niż przez tydzień, np. kaszel niejednokrotnie trwa nawet przez ponad 3 tygodnie. Charakterystyczny jest również stan osłabienia organizmu, w jakim pacjent może pozostawać przez 3-4 dni, ograniczając potrzebę wysiłku fizycznego. Okres leczenia znacznie się wydłuża, jeżeli dochodzi do powikłań.

Wiele osób, u których doszło do zakażenia jednym z serotypów rinowirusa lub innym rodzajem wirusów wywołujących przeziębienie, nie idzie do lekarza po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Zamiast tego chorzy starają się podjąć leczenie na własną rękę, łącząc kurację lekami wydawanymi bez recepty z domowymi sposobami, często nie rezygnując przy tym z pracy. Czy takie zachowania są właściwe?

Przeziębienie o lekkim przebiegu faktycznie nie wymaga wizyty u lekarza, jednak mogą się zdarzyć sytuacje, w których konsultacja ze specjalistą okaże się niezbędna. Na wizytę warto się umówić wówczas, gdy pojawi się gorączka przekraczająca 39°C lub gdy bóle gardła, głowy albo ucha są bardzo dotkliwe. Z lekarzem powinniśmy się spotkać także wtedy, gdy wydzielina z nosa zmienia zabarwienie lub objawy przeziębienia nie ustępują przez dłuższy czas.

Dla niektórych pacjentów choroba ta jest większym zagrożeniem niż dla większości osób. Dotyczy to przede wszystkim chorych na astmę oskrzelową, cukrzycę, przewlekłą niewydolność serca, mukowiscydozę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Chorzy zmagający się z tymi przypadłościami powinni zgłosić się do lekarza jak najszybciej po zaobserwowaniu objawów przeziębienia, gdyż istnieje duże ryzyko wystąpienia powikłań w postaci zapalenia płuc lub zatok przynosowych.

Jak leczyć przeziębienie?

W sprzedaży znajdziemy wiele preparatów przeciw przeziębieniu, a także środków zawierających witaminy i minerały mające wspomagać organizm. Jeżeli mamy objawy wyraźne, w pierwszej kolejności powinniśmy sięgać po leki na przeziębienie. Suplementy, np. witaminy C i D, są natomiast wsparciem kuracji i elementem profilaktyki, pomagającej w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Warto wspierać układ oddechowy w okresie zwiększonej zachorowalności na przeziębienie i grypę przez sięganie po suplementy diety zawierające ekstrakty roślinne z:

• kwiatu bzu czarnego,
• dziewanny wielkokwiatowej,
• ziela werbeny,
• korzenia pierwiosnka lekarskiego,
• ziela szczawiu,
• korzenia goryczki.

Gdy zmagamy się ze zróżnicowanymi objawami przeziębienia, pomocne będą leki wieloskładnikowe dostępne bez recepty. Jednak nie zawsze to najlepsze rozwiązanie. Wieloskładnikowe środki są preferowane przez chorych, ale wiele osób nie potrzebuje specyfików o tak złożonym składzie. Lepszym rozwiązaniem jest ustalenie z farmaceutą lub lekarzem, po jaki lek należy sięgnąć, by zwalczyć objawy, które wystąpiły u chorego. Należy też uważać, by nie stosować wielu leków zawierających tę samą substancję czynną (np. paracetamol lub kwas acetylosalicylowy) – łatwo wówczas przekroczyć dopuszczalną dawkę i doprowadzić do zatrucia.

Ważnym elementem leczenia przeziębienia jest także wypoczynek. O ile to możliwe, warto spędzić kilka dni w domu. Należy też pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu – w trakcie walki z przeziębieniem jest ono szczególnie istotne. W miarę możliwości należy również zadbać o to, by środowisko, w którym przebywa chory, było dobrze ogrzane. Dobrym pomysłem jest często zalecane przez lekarzy leżenie w łóżku pod ciepłą kołdrą. Dodatkowo powinniśmy zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza. Może nam w tym pomóc miseczka z wodą ustawiona na kaloryferze lub powieszony w pokoju mokry ręcznik. Z kolei ból gardła opanujemy z pomocą preparatów nawilżających w sprayu oraz tabletek do ssania.

Równie istotne jest to, czego robić nie powinniśmy. W trakcie przeziębienia należy unikać czynności, które mogą podrażniać błony śluzowe nosa i gardła. Palacze na ten czas muszą zrezygnować z papierosów. Powinniśmy też uważać na to, by stosowanie leków obkurczających śluzówkę nie trwało dłużej niż 3 dni, gdyż zbyt długie korzystanie z nich prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej nosa. Ponadto dzieci do 12. roku życia nie mogą przyjmować preparatów zawierających kwas acetylosalicylowy, gdyż istnieje ryzyko wystąpienia dotkliwych skutków ubocznych, takich jak wrzody żołądka czy krwawienia z przewodu pokarmowego.

Powikłania przeziębienia – objawy i leczenie

Przeziębienie jest chorobą „banalną” i ma samoograniczający przebieg, ale stan chorego może ulec pogorszeniu w wyniku powikłań. Organizm jest podatny na choroby, ponieważ walka z przeziębieniem osłabia system immunologiczny. W związku z tym mogą pojawić się komplikacje ze strony układu oddechowego, takie jak zapalenia oskrzeli, krtani i gardła, a czasem również zapalenie oskrzelików oraz odoskrzelowe zapalenie płuc.

Leczenie przeziębienia skupia się na minimalizowaniu objawów. Najczęściej wykorzystywane są do tego celu leki przeciwkaszlowe oraz zmniejszające obrzęk błon śluzowych (sympatykomimetyki i antyhistaminiki). Zdarza się jednak, że niezbędne jest również podanie antybiotyków. Dotyczy to m.in. powikłań w postaci anginy ropnej. Wówczas stan zapalny obejmuje także migdałki, na których tworzą się czopy ropne, a do tego pojawiają się takie objawy jak silny ból gardła (nierzadko promieniujący do ucha) oraz wysoka gorączka. Wskazaniem do antybiotykoterapii jest również zapalenie zatok, które ujawnia się bólami głowy, kaszlem, gorączką, upośledzonym węchem czy ropną wydzieliną z nosa.

Do częstych powikłań po przeziębieniu należy także zapalenie krtani zaczynające się przede wszystkim suchym kaszlem i chrypką. Chory ma też poczucie pieczenia i drapania w gardle. U dorosłych występuje ono często w parze z zapaleniem błony śluzowej tchawicy, natomiast u dzieci mogą pojawić się duszności – wówczas konieczna jest hospitalizacja. Poza tym leczenie tej choroby wymaga przede wszystkim podawania mukolityków i dużej ilości płynów.

Z kolei suchy, a następnie wilgotny kaszel oraz gorączka wskazują na zapalenie oskrzeli. W przypadku zakażenia wirusowego prowadzi się leczenie objawowe. Jeśli zakażenie ma charakter bakteryjny, niezbędne jest podanie antybiotyków. Zapalenie oskrzeli może rozwinąć się w odoskrzelowe zapalenie płuc, które wymaga leczenia szpitalnego.

Unikanie przeziębienia – czy da się to zrobić?

Przeziębienie można łatwo odróżnić od grypy, zwracając uwagę na przebieg choroby i nasilenie objawów. Lekkie przeziębienie zazwyczaj nie wymaga wizyty u lekarza, choć dobór leków warto skonsultować przynajmniej z farmaceutą, a ich przyjmowanie połączyć z wypoczynkiem w domu. Niestety całkowite wyeliminowanie z naszego życia tej choroby nie jest możliwe, ale ryzyko zachorowania i rozwoju powikłań znacznie się zmniejszy, gdy będziemy pamiętać o dokładnym i regularnym myciu rąk oraz korzystaniu z chusteczek higienicznych. W okresie jesienno-zimowym warto też od czasu do czasu przetrzeć najczęściej używane przedmioty ściereczką antyseptyczną, gdyż wirusy przeziębienia są w stanie przetrwać na domowych sprzętach nawet 48 godzin.