Przeziębienie a grypa – czym się różnią?

Przeziębienie, grypa… Te słowa przeplatają się w licznych reklamach medykamentów polecanych na sezon grypowy. Często nie zastanawiamy się, czym różni się przeziębienie od grypy. Warto jednak przyjrzeć się bliżej objawom obu chorób i ich przebiegowi, aby móc we właściwy sposób je leczyć.

Grypa i przeziębienie – statystyki zachorowań

Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że liczba zachorowań na grypę w samym październiku 2017 roku wyniosła ponad 458 tys., czyli o ponad 92 tys. więcej niż rok wcześniej (źródło: zdrowie.radiozet.pl). Jeszcze więcej osób było przeziębionych. Jak jednak odróżnić przeziębienie od grypy i w jaki sposób je leczyć?

Wirus grypy a przyczyny przeziębienia

Zarówno przeziębienie, jak i grypa to choroby wirusowe. Podatność zachorowania na grypę zależy, podobnie jak w przypadku przeziębienia, od stanu organizmu danej osoby, w tym jej kondycji psychofizycznej. Znaczenie mają tu zarówno dieta i kondycja układu immunologicznego, jak też stres oraz przemęczenie. Dowiedziono, że ośrodkowy układ nerwowy ma ogromny wpływ na układ immunologiczny, tak więc stres czy silne przeżycia mogą przekładać się na obniżenie odporności i większą podatność na infekcje (źródło: www.rynekzdrowia.pl).

Około połowy przeziębień jest wywoływana przez rinowirusy, będące najpowszechniejszym czynnikiem zakaźnym wśród ludzi. Wykryto ponad 100 ich serotypów, odpowiadających za zakażenia górnych dróg oddechowych. Optymalną temperaturą, która sprzyja ich rozwojowi, jest 33–34°C i właśnie taka występuje w przewodach nosowych. Wirus ten ulega inaktywacji w środowisku kwaśnym (o pH 3 lub niższym).

W rzadszych przypadkach sprawcami przeziębień są koronawirusy (odpowiedzialne za 10-20% przeziębień) oraz adenowirusy (wywołują one przede wszystkim nieżyt nosa i zapalenie gardła). Wszystkie trzy typy wirusów prowadzą do wystąpienia u chorego objawów takich jak: zapalenie błony śluzowej gardła, nosa oraz zatok przynosowych. Najlepszym momentem dla wirusa, ułatwiającym mu wniknięcie do organizmu, jest osłabienie odporności tkankowej, które następuje na skutek wyziębienia ciała, przemęczenia, stresu. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z osobą przeziębioną.

Grypa jest wywoływana przez 3 rodzaje ortomyksowirusów: Influenza A virus (wirus grypy typu A), Influenza B virus (wirus grypy typu B) oraz Influenza C virus (wirus grypy typu C). Wszystkie charakteryzują się ogromną zmiennością antygenową, co znacznie utrudnia tworzenie skutecznych szczepionek przeciw grypie. Za sezonowe zachorowania na tę chorobę, występujące w okresie od jesieni do wiosny, są odpowiedzialne głównie wirusy typu A. Każdy z nich posiada lipidową osłonkę, na której znajdują się dwa rodzaje białek glikoproteinowych: wykazująca właściwości antygenowe hemaglutynina (H) oraz neuraminidaza (N). Zadaniem hemaglutyniny jest przyłączenie cząsteczki wirusa do powierzchni infekowanej komórki. Antygen ten umożliwia wirusowi wniknięcie do wnętrza komórek nabłonkowych dróg oddechowych. Neuraminidaza z kolei jest enzymem wywołującym rozpad kwasu sjalowego, występującego w glikoproteinach błony komórkowej. Pozwala to na przyłączenie się wirusa do błony komórkowej i wnikanie do wnętrza komórek dróg oddechowych (źródło: www.esculap.com).

Grypa – nagły ból mięśni i gorączka

Grypa zwykle atakuje organizm z ogromną siłą. Charakterystyczne dla niej objawy występują w ciągu kilku godzin od zakażenia się wirusem i rozwijają się w bardzo szybkim tempie. Są to:

• bóle mięśni i stawów – trudne do zlokalizowana i scharakteryzowania, obejmujące całe ciało, rozlane,
• ból głowy,
• uczucie rozbicia, osłabienie,
• dreszcze,
• wysoka gorączka – pojawia się zazwyczaj w ciągu doby od momentu wystąpienia pierwszych objawów; bardzo szybko narasta, sięgając 38–41°C; utrzymuje się przez kilka dni, a następnie stopniowo spada. Jeśli po tym spadku następuje kolejny gwałtowny skok temperatury, jego przyczyną może być zakażenie bakteryjne, będące konsekwencją osłabienia organizmu przez wirusa – konieczne jest wówczas przepisanie pacjentowi antybiotyku,
• obniżony apetyt,
• znaczna potliwość, nocne poty (źródło: Porady lekarza rodzinnego – grypa i przeziębienie, wyd. Literat, Toruń).

Do wymienionych objawów może dołączyć suchy kaszel, nasilający się w godzinach wieczornych i stopniowo przechodzący w kaszel mokry. Niekiedy może też współwystępować zapalenie spojówek, a u dzieci pojawiają się biegunka i wymioty. W przebiegu grypy nie występują raczej symptomy tak charakterystyczne dla przeziębienia – nieżyt nosa, ból gardła.

Warto dodać, że grypa nie zawsze daje o sobie znać w sposób tak oczywisty i gwałtowny. Niekiedy nawet u 50% zakażonych nią osób choroba ma przebieg skąpoobjawowy, a zdarza się też, że przebiega bezobjawowo (źródło: e.pulsmedycyny.pl).

Zależy to z jednej strony od właściwości samego wirusa, z drugiej – od indywidualnych cech pacjenta, takich jak: wydolność jego układu immunologicznego, współwystępujące choroby, wiek, kondycja (stan odżywienia, ewentualne przemęczenie, stres, niedostateczna ilość snu). Grypa w takiej postaci często jest bagatelizowana. Tymczasem zakażona osoba staje się jednocześnie nosicielem wirusa grypy – niezależnie od stopnia nasilenia objawów. Wirus ten – warto zdać sobie z tego sprawę – jest wysoce zakaźny. Przenosi się nie tylko drogą kropelkową, ale również pośrednio – poprzez kontakt z przedmiotami, których używał chory, takimi jak np. klamka, poręcz w autobusie, telefon komórkowy, klawiatura komputera.

Większość dolegliwości związanych z chorobą może ustąpić już po kilku dniach, maksymalnie 7–8. Jeśli utrzymują się one dłużej, zachodzi podejrzenie powikłań. Jednak osłabienie i kaszel trwają aż do dwóch tygodni. Pacjenci mogą też zarażać wirusem inne osoby i to przez dłuższy czas – w przypadku dzieci jest to okres od kilku dni przed wystąpieniem pierwszych objawów, aż do co najmniej 10 dni po ich pojawieniu się. W przypadku dorosłych czas ten jest krótszy – od jednego dnia przed wystąpieniem symptomów do 5 dni po ich ujawnieniu się.

Przeziębienie – przebieg fazowy

Czym różni się przeziębienie od grypy? Nie tylko grupą wirusów wywołujących te choroby, ale także przebiegiem choroby. Przeziębienie rozwija się przez kilka dni. Można wyróżnić trzy jego fazy:

• naczyniową – pojawiają się wówczas wodnisty katar, ból gardła, chrypa, złe samopoczucie, zwykle też stan podgorączkowy (37–38°C). Faza ta trwa 2–3 dni, a symptomy mogą ujawnić się jednocześnie albo następować po sobie,
• komórkową – wodnisty, przezroczysty wysięk z nosa zostaje zastąpiony wysiękiem gęstym, o żółtym lub zielonym zabarwieniu. Pojawia się też kaszel. Może wystąpić obrzęk śluzówki gardła,
• powikłaniową – przeziębienie może zakończyć się na fazie komórkowej, jednak jeśli trwa dłużej niż 7–8 dni, może to świadczyć o powikłaniach bakteryjnych. Wówczas lekarz powinien przepisać antybiotyk.

Leczenie przeziębienia i grypy

Zarówno grypę, jak i przeziębienie leczy się objawowo. Podstawową zasadą przy leczeniu grypy jest pozostanie w domu i odpoczynek w cieple. Chory powinien stosować leki obniżające gorączkę oraz przeciwzapalne – w postaci tabletek, proszku do rozpuszczania w wodzie bądź czopków. Mogą to być preparaty zawierające paracetamol lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne. Środki te złagodzą jednocześnie dolegliwości bólowe. W przypadku wystąpienia kaszlu (suchego bądź mokrego) należy stosować odpowiednie tabletki. Wsparcie układu odpornościowego natomiast zapewni witamina C, przy czym dobrze zwrócić uwagę, aby był to produkt z przedłużonym uwalnianiem. Na rynku znajdują się preparaty, w których zastosowano matrycową budowę tabletki i to właśnie one zasługują na szczególną uwagę.

W takich produktach na powierzchni matrycy umieszczono kryształki witaminy C, dzięki czemu jest ona długotrwale dostarczana w równych odstępach czasu. Dlaczego to takie ważne? Dobrze o tym pamiętać, ponieważ nasz organizm nie potrafi magazynować witaminy C, a jej nadmiar jest wydalany. Produkty z przedłużonym uwalnianiem pozwalają więc na utrzymanie stałego poziomu witaminy C.

Chory powinien pić duże ilości płynów – herbatę można zastąpić herbatkami ziołowymi, zwłaszcza z czarnego bzu, lipy, a także sokami warzywnymi i owocowymi o wysokiej zawartości witaminy C. Pamiętajmy, że katar, zwłaszcza ropny, nie należy do typowych objawów grypy. W przypadku pojawienia się takiego wysięku należy zasięgnąć porady lekarza, gdyż może to oznaczać wtórne zakażenie bakteryjne.

Leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne znajdują także zastosowanie w leczeniu przeziębienia. Pacjentom, którym dokucza katar, pomóc mogą specyfiki zawierające fenylefrynę (działa ona obkurczająco, występuje w niektórych preparatach doustnych) lub ksylometazolinę i oksymetazolinę (te substancje występują w kroplach i sprayach do nosa, również mają działanie obkurczające). Można przyjmować także leki przeciwalergiczne (np. cetyryzynę), które zmniejszają przekrwienie błon śluzowych nosa – należy jednak pamiętać, że mogą one wywołać senność.

W przypadku bólu zatok i gęstego kataru zatokowego należy zastosować preparaty przeznaczone do leczenia dolegliwości okołozatokowych – mogą to być leki przeciwzapalne z dodatkiem wspomnianej fenylefryny oraz preparaty ziołowe zawierające np. kwiat bzu czarnego, miętę pieprzową, ziele werbeny, kwiat dziewanny, ziele tymianku, liść Andrographis paniculata. Rozrzedzając śluz, wspomagają one samooczyszczanie się zatok.

Podobnie jak w przypadku grypy, chory powinien odpoczywać w cieple, przyjmować duże ilości płynów oraz witaminę C. Nie należy palić tytoniu, jako że dym papierosowy dodatkowo podrażnia śluzówkę nosa. Leków powodujących obkurczanie się błony śluzowej nosa nie wolno stosować dłużej niż przez 3 dni. Alternatywą dla nich w walce z katarem mogą być inhalacje olejkami eterycznymi. Jeśli objawy przeziębienia utrzymują się długo, występuje wysoka gorączka (39°C i wyższa), pojawiają się bóle ucha, silne bóle gardła lub głowy, należy skonsultować się z lekarzem.

Profilaktyka przeziębienia i grypy oraz powikłania w przypadku niedoleczenia infekcji

Jeśli choroba nie zostanie całkiem wyleczona, wydłuża się czas trwania jej objawów, a także dochodzi do powikłań. Do komplikacji pogrypowych należą zapalenia oskrzeli, płuc, krtani, ucha środkowego, a także mięśnia sercowego i osierdzia, mięśni, opon mózgowych, a nawet ostra niewydolność nerek. Wirus grypy atakuje bowiem nie tylko nabłonek dróg oddechowych. Może też wywołać reakcje cytotoksyczne w obrębie komórek mięśniowych całego organizmu i układu nerwowego oraz zakażenia bakteryjne różnych organów.

Do alarmujących objawów należą:

• sinica,
• duszności,
• krwioplucie,
• obniżenie się ciśnienia tętniczego krwi,
• objawy ze strony centralnego układu nerwowego, znaczne osłabienie mięśni, odwodnienie,
• gorączka przekraczająca 40°C,
• wszelkie wznowienia choroby po kilkudniowej przerwie (źródło: e.pulsmedycyny.pl).

Nasilanie się choroby i występowanie powikłań mogą być wskazaniem do natychmiastowego podania antybiotyku, a nawet hospitalizacji.

Do najczęstszych powikłań związanych z niewyleczonym przeziębieniem należy zapalenie zatok przynosowych. Ponadto mogą wystąpić: zapalenie ucha środkowego czy gardła, niekiedy nawet zapalenie oskrzeli i płuc. Komplikacje po przebytym przeziębieniu zdarzają się znacznie rzadziej niż powikłania pogrypowe (źródło: Porady lekarza rodzinnego – grypa i przeziębienie, wyd. Literat, Toruń).

Wdrożenie właściwego leczenia jest kluczowe w skutecznym zwalczaniu przeziębienia i grypy. Nie należy jednak zapominać, że podstawą walki z tymi chorobami jest profilaktyka. W przypadku grypy są to przede wszystkim szczepienia ochronne, które zaleca się wykonywać między końcem sierpnia a początkiem listopada. Profilaktyka infekcji to także unikanie kontaktu z osobami chorymi oraz utrzymywanie odporności organizmu poprzez właściwą dietę i zażywanie preparatów witaminowych – przede wszystkim z witaminą C z przedłużonym uwalnianiem oraz z witaminą D. Dowiedziono, że osoby z niedoborem tej ostatniej mają obniżoną odporność (źródło: www.rynekzdrowia.pl).

Warto stosować również naturalne, roślinne środki lecznicze z:

• ekstraktem z czarnego bzu,
• zielem werbeny,
• dziewanną wielkokwiatową,
• korzeniem pierwiosnka lekarskiego,
• zielem szczawiu,
• korzeniem goryczki (źródło: www.zdrowieinatura24.pl).

Zalecane jest spożywanie miodu i owoców (zawierają flawonoidy, które uszczelniają komórki śródbłonka oraz aktywizują układ odpornościowy), unikanie stresujących sytuacji, zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu, hartowanie organizmu poprzez ruch na świeżym powietrzu, kąpiele, wizyty w saunie. Profilaktyka może uchronić nas przed infekcją lub złagodzić jej przebieg, jeśli już zostaniemy nią zarażeni.